Wolności jest znacznie więcej, niż tylko „od” i „do”.
Wymieńmy je: to wolność republikańska. Określa ją greckie słowo „epitimia” czyli pełnia praw – człowiekiem jest ten, który ma pełnię praw obywatelskich.Wolność liberalna. To wolność „od władzy”. Wyrosła w tradycji anglosaskiej w XIX wieku.
Wolność wewnętrzna, czyli stoicka. Wolność według stoików jest niezależna od warunków, w których żyjemy. To rozum motywuje nas do działania, a nie przypadkowe uczucia.
Wolność chrześcijańska. W Polsce widzimy brak pogłębionej dyskusji na ten temat. Jest to znalezienie środków do osiągnięcia zbawienia. Gdy porównamy ją z wolnością liberalną, są one nie do pogodzenia.
Wolność jako niepodległość. Warto postawić pytanie, na ile niepodległość jest dla nas ważna i jak silne są u nas tendencje do wpadania w nacjonalizm. Co znaczy dziś w Unii Europejskiej niepodległość?
Najważniejsza według mnie jest wolność liberalna, a więc wolność od władzy. Gdy ją wywalczymy, szybko szukamy autorytetu, który ją ograniczy. Dawniej była to władza komunistyczna, po jej obaleniu coraz silniejsza jest „dyktatura” katolicyzmu.
Wolność ograniczana jest również przez politykę, która staje się demagogiczna, jest spektaklem, w którym nie potrzeba kompetencji, ale umiejętności budowania „show”. Zygmunt Bauman twierdził, że politycy porzucili wizję budowania państwa sprawiedliwego i poszli prostszą drogą budowania bezpieczeństwa. A do tego potrzeba wymyślić wroga. W Polsce – fantomowego. Obecna partia rządząca opanowała ją do mistrzostwa. Pojawił się wróg – gej, potem gender, uchodźca, obecnie żyd.
Innym zagrożeniem dla wolności jest kościół. Nie mówię o religii, wierze, ale instytucji o charakterze totalitarnym wpływającej na życie obywateli.
Rozmowy o wolności, niezwykle istotne dla jej podtrzymywania, prowadzę wyłącznie w środowiskach zamkniętych. Niestety w debacie publicznej taka dyskusja nie istnieje, wolność traktowana jest wyłącznie hasłowo.
Sokrtes mawiał, że skutkiem ubocznym myślenia jest moralność. Gdy zaczynamy analizować pojęcie wolności, uruchamiamy mechanizm chroniący nas przed złem. Władza totalitarna najbardziej obawiała się ludzi myślących – mówiła Hannah Arend.
Kolejnym ograniczeniem wolności jest płeć. Cieszę się, że w dzisiejszej dyskusji bierze udział nie tylko grono męskie, jak to często bywa. Wirginia Woolf dała przykład – proszę pomyśleć, co się stanie, gdy obudzimy się rano jako ta druga płeć, jak zmniejszają lub zwiększają się nasze szanse i możliwości. Nie ma niepodległości bez praw kobiet, tylko dla połowy społeczeństwa.
Korporacje i Facebook – świat staje się światem wirtualnym, z czym musimy się pogodzić i przenieść do niego wszystkie wartości, żeby nasza egzystencja nie została przezeń wessana. Boję się też korporacjonizmu naukowego (niesie go reforma Gowina), czyli zmiany uczelni wyższych w przedsiębiorstwa działające na zasadach rynkowych.
