W Polsce mamy olbrzymi problem z wolnością. Mieliśmy do czynienia z „szaleństwem wolności”, które w okresie I Rzeczpospolitej niemal zniszczyło państwo, nie pozwalając na konieczne reformy. Skąd nasze zamiłowanie do wolności rozumianej anarchicznie? Być może mają na to wpływy wzorce, np. „Żywot człowieka poczciwego” Kochanowskiego, który nie przesadza z uczonością, wysiłkiem i cieszy się sielanką. Ten wzorzec jest niezwykle silny, a dla takiego człowieka wolność jest zagrożeniem.
Jestem osobą ukształtowaną po '89 roku. Słuchając wystąpień poprzedników pomyślałem, że „to ja jestem wolnością”. Dzisiejsi prelegenci to moi nauczyciele wolności. Nauczyli mnie nie ulegać populizmom i budować własne zdanie.
- Kondycja debaty publicznej w Polsce. Język tolerancji czy przemocy? Brutalizacja życia publicznego a język, normy społeczne
- Czy żyjemy w czasach kryzysu autorytetów? Kto i jak kształtuje poglądy Polaków, Europejczyków?
- Pielęgnowanie narodowego języka jako dobra polskiej tożsamości. Czy język definiuje nasze narodowe kompleksy?
- W kleszczach „nowych mediów”. Zmiany formy przekazu w debacie i życiu publicznym. Czy należy się im poddawać?
- Prawo do wolności i poszanowania tożsamości, czyli od języka do… Jak promujemy polską kulturę i język za granicą?
- Kultura jako mechanizm postępu. Co generuje kulturę? Czy bez kultury można się rozwijać?
Czytaj więcej: Panel II: Wolność słowa a kultura debaty publicznej
Gdy myślimy o wolności słowa w czasach bez cenzury, ani politycznej, ani obyczajowej, możemy się zastanawiać, gdzie powinniśmy sami postawić cenzurę, żeby debata publiczna była rzetelna. Chodzi o rzetelne traktowanie świata, słowa oraz innych uczestników dyskusji.
Brutalizacji życia publicznego towarzyszy brutalizacja języka, a przyczyną tego procesu jest m.in. przeniesienie życia z realu do rzeczywistości wirtualnej, gdzie dominują tweety, SMS-y, sformułowania zwięzłe, a więc dosadne. Jeśli do tego dołożymy podział na dwa obozy polityczne, wiemy już, skąd ta brutalizacja.
Debata publiczna to przestrzeń ważna dla rządzących, pod warunkiem że chcą rządzić dobrze. Jest przestrzenią pozyskiwania wiedzy, przestrzenią kontroli. Powinna ona prowadzić do wiedzy i podnosić kompetencje jej uczestników i odbiorców. Jest też źródłem wiedzy o nas samych, o społeczeństwie, bez względu na to, czy czujemy się jego częścią, czy jesteśmy z niego wykluczeni, i z jaką jego częścią się utożsamiamy.
Słowa powinny być wolne, niepodległe, niezawisłe i autonomiczne, a nazywanie rzeczy po imieniu jest wymogiem moralnym. Czy są? Te dylematy mają dziennikarze i wszystkie osoby uczestniczące w debacie publicznej. Żyjemy w świecie inflacji słów i milczymy tam, gdzie powinniśmy coś powiedzieć. Jest to problem myślenia. Mam wrażenie, że wielu ludzi mówi szybciej, niż myśli, albo wręcz pomija myślenie.
Dwie sprawy od wieków zajmują publicystów: wychowanie młodzieży i poziom debaty publicznej. Dziś uczestniczymy w kolejnym odcinku tej odwiecznej dyskusji.
Rzeczywiście obecnie nie mamy do czynienia z bójkami i przemocą fizyczną. Być może wydarzenia z 11 listopada nieco to przypominają, ale nie ma mowy o zinstytucjonalizowanych starciach ulicznych czasów II RP. Dzisiejsze emocje rozpalają się i kończą w studiach radiowych czy telewizyjnych.
Język debaty publiczej nie jest brutalny. Porównajmy to z sytuacją w II Rzeczypospolitej. Nie ma obecnie czegoś takiego, jak przemoc fizyczna w życiu publicznym, jak w XX-leciu międzywojennym. Mówimy raczej o teatralizacji życia publicznego.
Dziś mamy narzędzia do oceny znaczeń słów oraz poprawności językowej. Choć studenci polonistyki są przekonani, że już niebawem forma „poszłem” stanie się obowiązująca, bo jest powszechnie używana, to rzeczywistość jest taka, że uznanie tego błędu nam nie grozi. Tylko mamy takie wrażenie.
Strona 2 z 4
Konferencja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014–2020
